Λεμφοίδημα και Συμπιεστικά Ενδύματα
Ο ρόλος των ενδυμάτων συμπίεσης στη θεραπεία του λεμφοιδήματος
O ιατρός Δημήτρης Διονυσίου συζητά με τον Ευριπίδη Τριανταφύλλου, φυσικοθεραπευτή και συνεργάτη της The Lymphedema Clinic, για τη χρήση των ελαστικών συμπιεστικών ενδυμάτων στην αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Αγαπητοί ακροατές είμαι ο Δημήτρης Διονυσίου και στο σημερινό d2d LymphedemaPodcast συζητούμε για τον ρόλο των ενδυμάτων συμπίεσης στη θεραπεία του λεμφοιδήματος. Καλεσμένος μας σήμερα είναι ο Ευριπίδης Τριανταφύλλου, φυσικοθεραπευτής και εισηγητής σεμιναρίων για τη διαχείριση των οιδημάτων. Ευριπίδη καλώς ήρθες.
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Δημήτρη καλησπέρα. Χαίρομαι πολύ και εγώ που συμμετέχω στα πολύ ωραία podcasts και ελπίζω να ενημερώσουμε για σημαντικά στοιχεία τους ασθενείς.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Βεβαίως. Η σημερινή μας συζήτηση αφορά στη χρήση των ελαστικών συμπιεστικών ενδυμάτων στην αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος. Πριν ξεκινήσουμε, στην κουβέντα που είχαμε με τον Ευριπίδη, μου ανέφερε έναν ωραίο όρο. Ότι τα ενδύματα λειτουργούν σαν «συνδετικός κρίκος» στη συνολική θεραπεία της νόσου. Ευριπίδη, με πιο μηχανισμό ασκούν τα ενδύματά τη θεραπευτική τους δράση;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Αν είναι να μιλήσουμε για ενδύματα, θα πάω ένα βήμα πίσω και να μιλήσουμε και για συμπίεση. Ένα πράγμα έχουν αποδείξει οι έρευνες μέχρι τώρα για τη διαχείριση των οιδημάτων, ότι θέλουν συμπίεση. Εάν το κάνουμε αυτό με επιδέσμους κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αλλά αυτό δεν είναι λειτουργικό, δεν είναι εύκολο να γίνει καθόλου στη διάρκεια της ζωής του ασθενή. Έτσι λοιπόν έχουμε τα ενδύματα. Τα ενδύματα είναι έτοιμες λύσεις, παράγονται και κατασκευάζονται για τους ασθενείς, με σκοπό να ασκούν με άνετο, λειτουργικό και αισθητικά όμορφο τρόπο, μία διαρκή συμπίεση στην καθημερινότητα, για να μπορέσουν να διατηρήσουν ένα καλό επίπεδο στο οίδημά τους.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Σωστά και αυτό αφορά φυσικά είτε είναι γάντια, είτε είναι μανίκια, είτε κάλτσες, που είναι για τα κάτω άκρα. Έτσι έχουμε μία ποικιλία ενδυμάτων ανάλογα με την περιοχή την οποία πρέπει να συμπιέσουμε.
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Ακριβώς.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Πότε όμως πρέπει να εφαρμόζονται αυτά τα ελαστικά ενδύματα στους ασθενείς; Το λέω, γιατί συχνά βλέπουμε ασθενείς που έχουν λεμφοίδημα και… από κουβέντα, τους έχουνε πει ότι “έχεις λεμφοίδημα, πρέπει να φορέσεις μία ελαστική κάλτσα, ένα ελαστικό μανίκι”. Είναι σωστή αυτή η προσέγγιση;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής: ότι ένα ένδυμα, είτε είναι έτοιμο, είτε είναι κάποια ειδική κατασκευή, έχει μία συγκεκριμένη διάσταση. Άρα με αυτή τη διάσταση το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι να κρατήσει μία συγκεκριμένη κατάσταση. Άρα, λοιπόν, για να φορέσω ένα ένδυμα πρέπει να έχω την ιδανική κατάσταση του οιδήματος, είτε λέγεται αυτό χέρι, είτε λέγεται πόδι, είτε λέγεται κορμός. Συνεπώς, εάν μιλήσουμε για τη θεραπεία, τη διαχείριση των οιδημάτων, πρώτα πρέπει να πετύχουμε ένα καλό αποτέλεσμα, να ξεπρήξουμε το άκρο, να το φέρουμε στην ιδανικότερη δυνατή κατάσταση για τη δεδομένη στιγμή και τότε να εφαρμόσουμε ένα ένδυμα, το οποίο με αυτό τον τρόπο θα καταφέρει να διατηρήσει το αποτέλεσμα.
Εάν το ένδυμα το φορέσω σ’ ένα πρησμένο άκρο δεν θα πετύχει τίποτα παραπάνω από το να κρατήσει το ένδυμα του κάτω άκρο πρησμένο. Εάν το άκρο βελτιωθεί, το ένδυμα δεν θα στέκεται σωστά, θα είναι μεγάλο, δεν θα διατηρεί τα αποτελέσματα και φυσικά υπάρχει ο κίνδυνος, σε ένα θα λέγαμε κακομορφισμένο άκρο, πρησμένο άκρο, να πέφτει μέσα σε πτυχές, να κόβει, να ενοχλεί και να δημιουργεί τελικά περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Άρα, έτσι να συνοψίσουμε σε αυτό, η σωστή στιγμή για να εφαρμοστεί ένα ένδυμα, είναι όταν ολοκληρωθεί μία θεραπεία συμπίεσης 5-10 ημερών ανάλογα με την ανάγκη που έχει και όταν, αν χρησιμοποιήσω τον όρο ότι ξεπρήζεται, έτσι να φύγει το οίδημα από το χέρι ή το πόδι, τότε παίρνουμε τα μέτρα και παίρνουμε τη σωστή κάλτσα ή το σωστό μανίκι για τον κατάλληλο ασθενή. Σωστά;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Ακριβώς. Αν μιλήσουμε για την ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία και πούμε ότι υπάρχει η φάση 1 και η φάση 2. Η φάση 1 που ξεπρήζουμε, μειώνουμε το οίδημα και η φάση 2, που το συντηρούμε, το ένδυμα ουσιαστικά θα προσαρμοστεί στο τέλος της πρώτης φάσης, σαν συνδετικός κρίκος για τη δεύτερη φάση της δια βίου συντήρησης. Συνεπώς, λοιπόν, πρώτα εφαρμόζω τον ανάλογο αριθμό συνεδρίων, μειώνω το οίδημα και τότε και μόνον εφαρμόζω το κατάλληλο αίμα για να διατηρήσει το αποτέλεσμα.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Ναι έτσι, και πολλές φορές έτσι, τώρα με την ευκαιρία, να αναφέρω και όταν χειρουργούμε τους ασθενείς και βλέπουμε ότι μέσα στους επόμενους μήνες αλλάζει και τροποποιείται το μέγεθος, ο όγκος, πολλές φορές χρειάζεται να προσαρμόσουμε σε νέα μέτρα το ένδυμα και να πρέπει να παραγγείλουμε καινούργιο ένδυμα, προκειμένου να είναι σωστό και κατάλληλο για εκείνη τη χρονική στιγμή.
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Φυσικά, όταν έχουμε δει κάποια βελτίωση σε ένα άτομο και μετά από μία επέμβαση που ξέρουμε ότι στο χρόνο θα μας δώσει θετικά αποτελέσματα και θα βελτιώσει ακόμα περισσότερο την περίμετρο, είναι λογικό και σημαντικό να επαναπροσαρμόσουμε και το ένδυμά μας μετά από κάποιο διάστημα, ώστε να έχει ακριβή εφαρμογή πάντα.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Ευριπίδη, όλα τα ενδύματα έχουν ίδια χαρακτηριστικά; Ή, ποιά είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει ένα σωστό ένδυμα να έχει;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Εάν μιλήσουμε γενικά, ανεξαρτήτως εταιρείας κατασκευής και λοιπά, υπάρχουν δύο τύποι ενδυμάτων. Αυτά που εμείς αναφέρουμε «κυκλική πλέξη», πλέκονται σε ένα κύλινδρο χωρίς ραφές και έχουν κάποιες συγκεκριμένες διαστάσεις, και αυτά που λέμε «επίπεδη πλέξη», που πλέκονται ανοιχτά σε μία μηχανή και ενώνονται με μία ραφή, μία επίπεδη ραφή. Ουσιαστικά, με βάση αυτό που γνωρίζουμε από την κλινική εμπειρία, αλλά τόσο ακολουθώντας και τις κατευθυντήριες οδηγίες, ευρωπαϊκές και παγκόσμιες, γνωρίζουμε ότι στα ενδύματα, που έχουν ιδιαίτερες διαστάσεις και σχηματισμούς, πρέπει να προσαρμοστούν ενδύματα ειδικής κατασκευής. Ο καλύτερος τρόπος να το πετύχουμε αυτό είναι με τα ενδύματα επίπεδης πλέξης. Μπορούμε να δώσουμε ακριβή στοιχεία, ύψη, περιμέτρους, συνθήκες πίεσης, για να πετύχουμε το ιδανικό αποτέλεσμα. Ξέρετε, πολλές φορές ακούμε στα ενδύματα να έχουν μία συγκεκριμένη συμπίεση, να λένε κλάση 2, κλάση 3, όμως αυτό είναι σχετικό, σε σχέση με τη διάσταση. Εάν βάλω ένα έτοιμο ένδυμα σε ένα χέρι α και σε ένα χέρι β που μπορεί να ταιριάζει γιατί είναι κοντινά στη διάσταση, το τελικό αποτέλεσμα πίεσης θα είναι διαφορετικό. Άρα, μιλάμε για επίπεδη πλέξη, ειδικής κατασκευής ενδύματα, προσαρμοσμένα στο άκρο, τη στιγμή μετά τη θεραπεία.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Οκ. Και αυτά τα ενδύματα βρίσκονται ελεύθερα στο εμπόριο ή χρειάζεται να τα παραγγείλουν; Ο καθένας μπορεί να τα παραγγείλει, να πάρει μέτρα από τον ασθενή και να τα πάρει; Πώς ακριβώς γίνεται η διαδικασία της εφαρμογής;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Πολύ σημαντική ερώτηση. Τα ενδύματα αυτά πρέπει να μετρηθούν. Η μέτρησή τους δεν είναι απλά, παίρνω μια μεζούρα, την βάζω σε ένα χέρι και δίνουμε αποτέλεσμα. Πρέπει να ξέρω, να αποφασίσω, να συζητήσω με τον ασθενή, να καταλήξω στα χαρακτηριστικά και να ασκήσω την κατάλληλη συμπίεση. Άρα, πρέπει να γίνεται από ανθρώπους που γνωρίζουν, είτε από πάρα πολύ έμπειρους, ειδικούς τεχνίτες -που δυστυχώς στην Ελλάδα λόγω χώρας και λόγω μεγέθους αγοράς δεν υπάρχουν- είτε από εξειδικευμένους θεραπευτές, εξειδικευμένα κέντρα, από ανθρώπους και επιστήμονες που μπορούν να κατευθύνουν την όλη διαδικασία.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Άρα είναι σωστό να γίνεται από τους ανθρώπους που ξέρουν να παίρνουν τα μέτρα, προκειμένου να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε το ένδυμα στα χαρακτηριστικά της νόσου, της πάθησης, έτσι;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Πάρα πολύ σημαντικό, γιατί αυτό θα μας δώσει και την εγγύηση των εκάστοτε εταιριών οι οποίες θα μας αντικαταστήσουν και το ένδυμα εάν υπάρχει πρόβλημα.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Μάλιστα.
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Άρα λοιπόν ένα ένδυμα είχε και μία εγγύηση, το οποίο όμως είναι σημαντικό να γίνει σε συνεργασία με κάποιον που γνωρίζει να το κάνει σωστά.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Μάλιστα. Τώρα κάτι που έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά της νόσου. Θα εφαρμόζαμε την ίδια πίεση, το ίδιο υλικό ενδύματος σε όλες τις ηλικίες ή σε όλες τις παθήσεις; Έχουμε ασθενείς που έχουνε πρωτοπαθές λεμφοίδημα, ένα παιδάκι για παράδειγμα το οποίο γεννήθηκε με κάποιο πρόβλημα και έχει ένα πρησμένο πόδι, ένα πρησμένο χέρι. Σε αυτό το παιδάκι θα εφαρμόζαμε το ίδιο υλικό σε σχέση με μία γυναίκα η οποία έχει λεμφοίδημα στο χέρι της, μετά από καρκίνο του μαστού που ανέπτυξε τη νόσο στο χέρι ή έναν άλλο ασθενή που έχει λεμφοίδημα στο κάτω άκρο;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Υπάρχει μία σειρά από παραμέτρους, τις οποίες πρέπει να αξιολογήσουμε προτού καταλήξουμε στην κατάλληλη συμπίεση. Μία από αυτές είναι σαφώς η ηλικία, το αν είναι πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές, αν δηλαδή το παιδί, ο νέος έχει το λεμφοίδημα για κάποια χρόνια, με τις ανάλογες ινώσεις και σκληρότητα ή αν είναι κάτι που δημιουργήθηκε τώρα και είναι μικρό, θα παίξει ρόλο αν είναι χέρι, αν είναι πόδι, θα παίξει ρόλο η κινητικότητα της περιοχής.Είναι διαφορετικό να εφαρμόσω ένα ένδυμα σε έναν ακροπόδα που έχει μία αρθρώδες ή και δεν κινείται καθόλου και διαφορετικό να εφαρμόσω ένα ένδυμα σε ένα νέο αθλητή. Διαφορετικό όταν είναι μιας μεγάλης ηλικίας, που δεν μπορεί να κάνει πράγματα, που δεν έχει δύναμη να το βάλει μόνος του και διαφορετικό σε κάποιο νεότερο. Όλα αυτά λοιπόν Θα καθορίσουν την τελική εφαρμογή, τόσο σε είδος εφαρμογής, δηλαδή αν θα είναι κάλτσα, θα είναι κάλτσα μέχρι το γόνατο, θα είναι μέχρι το μηρό, εάν θα είναι κάλτσα σε δύο κομμάτια, γιατί είναι δύσκολο να φορεθεί, καθώς και αν θα είναι κλάση 1, κλάση 2, κλάση 3, σε συνδυασμούς. Έτσι, λοιπόν, αυτό μας δείχνει ακόμα περισσότερο την ανάγκη η όλη διαδικασία να είναι κατευθυνόμενη από ανθρώπους που γνωρίζουν και μπορούν να δώσουν τις κατάλληλες οδηγίες.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Νομίζω ότι λίγο-πολύ για το λεμφοίδημα, έτσι δώσαμε πολλές απαντήσεις. Το τι υλικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, τι μεγέθη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και βεβαίως ότι όλα αυτά πρέπει να είναι custom-made, δηλαδή φτιαγμένα για τον ασθενή. Τώρα, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε αρκετούς ηλικιωμένους ασθενείς, που έρχονται στα δικά μας ιατρεία, του λεμφοιδήματος, θεωρώντας ότι έχουν λεμφοίδημα, αλλά ουσιαστικά είναι ένα γεροντικό, όπως αναφέρεται, οίδημα των κάτω άκρων, το οποίο δεν σχετίζεται με την παθολογία του λεμφοιδήματος. Υπάρχει παθολογική αιτία που δημιουργεί το λεμφοίδημα, παρόλα αυτά υπάρχει ένα γερασμένο, αντίστοιχα με τον ηλικιωμένο ασθενή, ας πούμε λεμφικό σύστημα. Σε αυτούς τους ασθενείς έχει νόημα να τους κατευθύνουμε ώστε να πάρουν κάλτσες, να φορέσουν κάλτσες και αν ναι, τι κάλτσες θα εφαρμόζαμε σε αυτή την ηλικία;
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Είναι πολύ σημαντική η κατηγορία αυτή των ασθενών. Ηλικιωμένοι οι οποίοι δεν είναι μόνο το γερασμένο λεμφικό σύστημα, θα προσθέσω ότι είναι και μειωμένη η λειτουργικότητα. Είναι άνθρωποι που κάθονται σε καρέκλες όλη την ημέρα, η λέμφος συσσωρεύεται στα άκρα και τους δημιουργεί μία σειρά από πολύ σοβαρά προβλήματα, όπως γνωρίζουμε, λεμφόριες, έλκη, επιπλοκές με λοιμώξεις και κινδυνεύει ακόμα και η ζωή τους.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Ακριβώς.
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Έτσι λοιπόν, ναι, θεωρείται γι’ αυτούς επιβεβλημένο να φορέσουν το κατάλληλο ένδυμα. Σημαντικό αν μπορεί να συνδυαστεί με προετοιμασία με θεραπεία πριν, και από κει και μετά θα μιλήσουμε τεχνικά για παρόμοια ενδύματα, μόνο που εδώ πρέπει να δώσουν ειδικά χαρακτηριστικά, προκειμένου να δώσουν την κατάλληλη φροντίδα στον ασθενή, αυτό. Δηλαδή θα πρέπει να έχουν μικρότερες πιέσεις, να μη δημιουργούν μεγάλη δυσφορία, να είναι στο μέγεθος που μπορούν να διαχειριστούν, να είναι ενδύματα που αν δεν μπορεί να τα βάλει μόνος, να μπορεί να τους τα φορέσει κάποιος τρίτος ή ενδεχομένως να έχουμε ακόμα και κάποια αντιβακτηριδιακή δράση, για να το χειριστούν σωστά. Και ενδεχομένως, να προσθέσω σε αυτή τη φάση, ότι επειδή τα ενδύματα είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας, κομμάτια, ένα δεύτερο δέρμα μας, καλό είναι πολλές φορές να χρησιμοποιούμε ενδεχομένως και ένα δεύτερο. Να μπορούμε να αλλάζουμε, να πλένεται, να έχουν τη σωστή υγιεινή, τη σωστή χρήση και να μην έχουν τόσο μεγάλη και γρήγορη φθορά όσο θα είχαμε με το ένα ένδυμα.
Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Σωστό. Κλείνοντας λοιπόν αυτό το d2d LymphedemaPodcast θα έλεγα κάποια συμπεράσματα. Ότι όπως κάθε ασθενής έχει τα χαρακτηριστικά του και τη μοναδικότητά του, έτσι και τα ενδύματα, τα οποία χρειάζονται να τα εφαρμόζουμε για την ολοκληρωμένη θεραπεία, πρέπει και αυτά να είναι μοναδικά και φτιαγμένα για την ανάγκη κάθε ασθενή. Ευριπίδη, σε ευχαριστώ πολύ.
Ευριπίδης Τριανταφύλλου (φυσικοθεραπευτής): Ευχαριστώ πολύ και εγώ.